Gmina Dąbrówka - Oficjalny Serwis Informacyjny

Nazwiska narodziły się właśnie tu? Tak, ponieważ ich „właściciele”, wcześniej piszący się np. „Stanisław z Laskowa” czy „Jan z Chajęt” z czasem przyjęli nazwiska od swoich rodowych siedzib. Ta kolejność wydarzeń wyjaśnia też, dlaczego aż trzy rody – Laskowcy, Karpińscy i Chajęccy – pieczętowały się tym samym herbem. Wychodziły one z tego samego pnia, od tych samych przodków, których ślady znajdujemy na kartach historii w I poł. XV wieku.
Nie ma też dzisiaj wątpliwości, że choć w późnym średniowieczu Dąbrówka, jako siedziba parafii, stanowiła centrum duchowe i kulturowe dla najbliższej okolicy, to najważniejsi uczestnicy zapisanej wówczas historii wywodzili się z wyżej wskazanych rodów.
Najpotężniejszy był ród herbowy Korabitów – a początkowo większość ich wsi nosiła dwuczłonowe nazwy wskazujące, że była to tzw. okolica szlachecka. Możemy to prześledzić na załączonej mapce (stan z II poł. XVI w.; rekonstrukcja z 1973 r.). Jej odczyt potwierdza dane, które uzyskaliśmy ze źródeł zachowanych z XV i XVI w. oraz ich odpisów. Pierwotną siedzibą przybyłych na te ziemie Korabitów było Laskowo (dziś Lasków), które z czasem rozrosło się o kolejne przysiółki. Główna gałąź rodu dała początek rodzinie Laskowskich, a z gałęzi bocznych wyszli Karpińscy i Chajęccy. Te trzy rodziny (wychodzące z jednego rodu herbowego i od wspólnych przodków) najmocniej zaznaczyły się w historii tutejszych ziem.
Co ciekawe – co najmniej do rozbiorów te trzy rodziny przechowały pamięć o wspólnym pochodzeniu, a przypominał im o tym herb rodowy Korab. W tamtym czasie wśród szlachty była to bowiem wiedza powszechnie znana – to że jeden ród herbowy rodził różne nazwiska. Jak i to, że kolejni właściciele jednej wsi pochodzący z różnych rodów herbowych (np. Mikołaj z Dąbrówki herbu Dąbrowa, jak również Stefan z Dąbrówki herbu Pomian) mogli z czasem przyjąć to samo nazwisko.
Prześledźmy zatem kolejno nazwiska rodów, które miały swoje gniazda na terenie dzisiejszej gminy, poczynając od największych; wskazując przy tym na znanych przedstawicieli poszczególnych rodzin. Wszak ich potomkowie wciąż żyją wśród nas.

Ich nazwisko jest notowane od 1415 r., od nazw miejscowych typu Laskowo, Laskowiec. Wiele gniazd w Polsce, ale bodaj największe znajduje się na terenie gm. Dąbrówka. Była nim dawna okolica szlachecka Laskowo (jedyna w naszych stronach), na którą składały się wsie Laskowo-Głuche, Laskowo-Wszebory, Laskowo-Trojany, Laskowo-Karpino, Laskowo-Chrościele, Laskowo-Zaścienie, Laskowo-Kozły, Jakuszewo-Laskowo. W tym przypadku łatwo można wskazać protoplastów rodu Laskowskich, którzy pojawiają się na kartach historii 599 lat temu. Oto 31 października 1415 r. Stanisław z Sokołowa w ziemi czerskiej sprzedał swoje działy w Laskowie innym dziedzicom tegoż Sokołowa. W 1417 r. znajdujemy w źródłach Mikołaja i Jakusza (por. późniejsze Laskowo-Jakuszewo) z Laskowa w pow. kamienieckim ziemi nurskiej, którzy z czasem przyjęli nazwisko Laskowski od swojego rodowego gniazda (później część jako Karpińscy od wsi Laskowo-Karpino). Co ciekawe, zarówno późniejsi Sokołowscy z Sokołowa w ziemi czerskiej i Laskowscy z Laskowa w ziemi nurskiej pieczętowali się tym samym herbem Korab, a zatem wywodzili się z tego samego rodu herbowego, którego członkowie z czasem przyjęli różne nazwiska. 150 lat później, w II poł. XVI wieku, Laskowscy poza swoim gniazdem posiadali także: Georgius (Jerzy) Laskowski - Mokrą Wieś, Fiukały i część Lipin; Petrus (Piotr) Laskowski - Jarzębią Łąkę, Dębinki i Mętnów (dziś nieistniejąca wieś, zapewne zachodnia część Kicin). W różnych okresach Laskowscy byli właścicielami kilkunastu, a być może i ponad 20 wsi na terenie dzisiejszych gmin Dąbrówka, Klembów, Zabrodzie i Tłuszcz, w tym parafialne Postoliska. Ponadto także osadę Targowe (dziś Targówek w Warszawie) kupioną w 1473 r. przez Wojciecha Laskowskiego, późniejszego starostę nurskiego. Kim był starosta nurski? Namiestnikiem księcia mazowieckiego dla całej ziemi nurskiej składającej się z powiatów: nurskiego, ostrowskiego i kamieńczykowskiego – to obszar obejmujący większą część dzisiejszych powiatów: ostrowskiego i wyszkowskiego i znaczne części powiatów wołomińskiego i pułtuskiego! Ten sam Wojciech w 1482 r. został skarbnikiem warszawskim. On i jego bracia: Piotr (koniuszy książęcy) i Wit – dziedzice Laskowa, otrzymali w 1477 r. różne przywileje od księcia Bolesława V. 100 lat później Paweł Laskowski Targowego jest cześnikiem nurskim... Wiemy też ze źródeł, jakimi przywilejami obdarzał książę mazowiecki Laskowskich. Ww. starosta nurski w 1487 roku pobierał w całości cło wodne i lądowe na przeprawie (rzecznej i granicznej lądowej) w Nurze na granicy ziemi nurskiej i Podlasia należącego do Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Laskowskich spotykamy wielokrotnie jako strony w transakcjach majątkowych w XV-XVIII wieku, ale są też zapiski o ich sprawach sądowych. Oto w 1469 r. Dobiesław kmieć z Bródna pozywa Jakusza z Laskowa o zatrzymanie konia, sprzedanego kmieciowi z Kuligowa, a w 1507 r. Dorota z Laskowa wnosi o separację z mężem...
Jerzy Laskowski z Laskowa był podkomorzym u prymasa Łaskiego (1530 r.), a wśród studentów krakowskich znajdujemy Wawrzyńca (1570) i Jana (1579) z Laskowa. Wawrzyniec (Laurentius) Laskowski z Dębinek i Mokrej Wsi był pisarzem ziemskim warszawskim (1577) i deputatem na Trybunał Lubelski (1584). Mikołaj był starostą wyszkowskim (1598)... Wśród Laskowskich spotykamy w XVI-XVII wieku wielu starostów, cześników, mieczników, sędziów. W 1832 roku porucznik Piotr Laskowski h. Korab został skazany za udział w powstaniu listopadowym na zsyłkę na Syberię, skąd już nie powrócił.
Samo nazwisko jest bardzo rozpowszechnione w całej Polsce ze wskazaniem na Mazowsze, Podlasie i Kujawy. 90. na liście najpopularniejszych nazwisk Polaków. W pow. wołomińskim nosi je ok. 250 osób, w całej Polsce ok. 24 tys. Różni Laskowscy w Polsce pieczętowali się aż 10 różnymi herbami, ale tutejsi byli h. Korab, o czym zaświadczają liczne źródła historyczne i herbarze. 

Nazwisko notowane od 1578 r. od nazwy miejscowej Chajęty w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej (ob. Gmina Dąbrówka), boczna gałąź Korabitów, z których wyszli też Laskowscy i Karpińscy. W 1578 r. Chajęty należały do braci Macieja, Stanisława i Mateusza Chajęckich. Dobra te jednak w XVII w. sprzedano, a główna gałąź rodu na powrót przeniosła się do ziemi czerskiej, skąd wyszli dwa wieki wcześniej ich przodkowie. W 1640 Stanisław Chajęcki, pan na Chajętach i Ślężanach sprzedał część swoich dóbr Wolińskim z Woli Rasztowskiej i Klembowa. Antoni i Stanisław Chajęccy brali udział w elekcji króla Jana Kazimierza w 1648 r. Andrzej, Jakub, Jan i Paweł Chajęccy brali udział w elekcji Augusta II Mocnego w 1697 r. Chajęccy piastowali też w Rzeczpospolitej Obojga Narodów liczne godności i urzędy, ale dotyczyło to tej gałęzi rodziny, która poszła do ziemi czerskiej. Ostatnich Chajęckich jako właścicieli ziemskich na tym terenie spotykamy w poł. XIX wieku, gdy sprzedają swój majątek w Ślężanach Janowi von Egertowi. Obecnie w Polsce żyje ok. 550 osób noszących to nazwisko, z których ok. 40 nadal zamieszkuje obecnie pow. wołomiński.

Nazwisko notowane od 1471 r. od nazwy miejscowej Karpino (ob. Karpin) w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej (ob. Gmina Dąbrówka). Z tych szła Dorota, która ok. 1610 r. została pierwszą przeoryszą Benedyktynek w Sandomierzu, a Paweł Aleksander Karpiński – rotmistrz królewski Władysława IV Wazy w 1629 r. kupił Wołunin (Wołomin) od Gadomskiego. Jan Karpiński był doktorem filozofii (1648) a Błażej – bakałarzem (1712) na Uniwersytecie Krakowskim. Piotr Karpiński brał udział w elekcji Augusta II Mocnego, a Piotr Korneli był rektorem Pijarów w Górze w 1761 r. Ponad wszelką wątpliwość z naszych Karpińskich, ale gałęzi osiadłej w powiecie kołomyjskim, narodził się Franciszek Karpiński - polski poeta epoki oświecenia, pamiętnikarz, dramatopisarz, tłumacz, publicysta, moralista, twórca i główny przedstawiciel nurtu sentymentalnego w polskiej liryce, autor „Pieśni nabożnych”, wśród których znajdujemy m.in. „Kiedy ranne wstają zorze”, „Wszystkie nasze dzienne sprawy” oraz jedną z najpiękniejszych polskich kolęd - „Bóg się rodzi”. O tym, że poeta pochodził z Karpińskich spod Dąbrówki świadczą zarówno wywody genealogiczne, jak również fakt, że na otrzymanych od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego gruntach poeta na surowym korzeniu zbudował osadę Karpino, noszącą tę samą nazwę, co nasze Karpino (obecnie Karpin). Nazwisko to nosi obecnie ok. 19 tys. Polaków (Karpińscy mieli różne gniazda rodowe), a w pow. wołomińskim ok. 180 osób.

Nazwisko notowane od 1423 r. od nazw miejscowych Sokołowo. Obecni w par. Dąbrówka Sokołowscy wywodzą się od tych samych protoplastów co Laskowscy, Chajęccy i Karpińscy, przybyłych na te ziemie na przełomie XIV i XV wieku z Sokołowa w ziemi czerskiej (patrz Laskowscy wyżej). O samych Sokołowskich z parafii Dąbrówka nie zachowało się wiele wzmianek z dawnych wieków. Występują oni przy niektórych transakcjach, oto np. w 1610 roku Mateusz Kuligowski z żoną Katarzyną z Sokołowskich zastawili swoje grunta w Sokołowie (być może wiano) innemu Sokołowskiego, którym mógł być krewnym Katarzyny.
Nazwisko to nosi obecnie ok. 34 tys. Polaków z czego w pow. wołomińskim ok. 250 osób, pochodzą oni jednak z różnych rodów Sokołowskich. Na Mazowszu spotykamy ich pod 4 różnymi herbami, a w całej Polsce różni Sokołowscy pieczętowali się kilkunastoma różnymi herbami. Ustalenie, czy dana osoba pochodzi od tutejszych Sokołowskich herbu Korab wymaga indywidualnych badań genealogicznych. Warto przy tym pamiętać, że Sokołów (Sokołówek) należał do par. w Serocku (patrz mapa wyżej), a w XVI w. wymieniany bywa jako wieś w większej części kościelna (jedyna na terenie obecnej gminy) należąca do klasztoru kanoników regularnych z Czerwińska.

Samo nazwisko notowane od 1423 r. od nazw miejscowych typu Dąbrowa, Dąbrówka. W źródłach historycznych nie ma wielu wzmianek o Dąbrowskich z Dabrówki (Starej) w ziemi nurskiej. Pojawiający się Dąbrowscy raz pieczętują się Dąbrową, raz Pomianem, co wskazuje, że są to różne rody Dąbrowskich, którzy od tej lub innej Dąbrówki wzięli swoje nazwisko. Prawdopodobnym protoplastą Dabrowskich h. Dąbrowa mógł być jeden z fundatorów parafii, właścicieli Dąbrówki, który był jednym z delegatów (obok Korabitów z Laskowa i Chajęt) u biskupa płockiego Kazimierza w 1442 r. Później jednak nie sposób najczęściej ustalić, z którymi Dąbrowskimi mamy do czynienia, jako że różni Dąbrowscy w całej Polsce pieczętowali się aż 23 różnymi herbami, a na samym Mazowszu używali 7 różnych godeł. Na terenie par. Dąbrówka, jak wyżej wskazano, ich herbami były niezależnie od siebie Dąbrowa i Pomian. W roku 1578 część wsi Dąbrówka (Dambrowka Brathy) należała do Zygmunta i Jana Dąbrowskich, drugą część dzierżawił Marcin Radzimiński (Dambrowka Ecclesiastica - Dąbrówka Kościelna). W źródłach często można spotkać liczne aczkolwiek nieprecyzyjne zapisy o Dąbrowskich z Dąbrówki i często chodzi o późniejszą wieś Dąbrówka Szlachecka, którą w 1951 r. włączono w granice Warszawy (obecnie część dzielnicy Białołęka).
Nazwisko Dąbrowski znajduje się na 4. miejscu najpopularniejszych nazwisk Polaków (po Nowakach, Kowalskich i Wiśniewskich). Nosi je obecnie prawie 100 tys. Polaków; w pow. wołomińskim ok. 1300 osób.

Nazwisko notowane od 1506 r. od nazw miejscowych typu Czarnów, Czarnowo. Gdy ich miejscowość jest wzmiankowa w 1477 roku, właścicielm jest Wojciech z Laskowa, starosta nurski. Zapewne na przełomie XV i XVI w. (1502?) wieś trafia w ręce rycerzy herbu Grabie. Później wielu z nich, piszących się „Czarnowski z Czarnowa herbu Grabie” otrzymało nowe dobra w ziemiach wizkiej i łomżynskiej, gdzie założyli nowe osady. Ich nazwisko znajdujemy też w 1579 r., gdy odnotowano: „rozgraniczenie Załubic z dobrami Ślężany idzie od węgła gran. przy lesie Czarnowskich do węgła zw. Przysiężny, gdzie stykają się granice Ślężan, Dąbrówki...”. W 1557 roku Paweł z Czarnowa jest podsędkiem różańskim i makowskim, a od 1576 r. sędzią ziemskim. Tomasz był w 1609 roku rotmistrzem królewskim Zygmunta III Wazy. Czarnowscy poza Czarnowem byli też w różnych okresach właścicielami Chruściel, Chajęt i Tłuszcza. Roch Czarnowski był skarbnikiem nurskim (1765) i pełnił wiele innych urzędów, a jako poseł ziemi nurskiej brał w 1764 r. udział w elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jego syn Józef Wojciech Czarnowski (ok. 1750 – 1842) z Czarnowa herbu Grabie, komornik graniczny różański (1775), sędzia ziemiański kamieńczykowski (1797), pułkownik wojska polskiego z czasu insurekcji kościuszkowskiej (1794) ożeniony z Marianną Paschalis-Jakubowicz herbu własnego wzniósł dwór w 1827 r. dwór w Chajętach-Jaktorach. Majątek ten rodzina sprzedała w 1910 r. Jan Czarnowski (1801-1849) herbu Gravie, urodzony w Tłuszczu, był powstańcem listopadowym w randze podporucznika.
Ignacy Czarnowski (1841-1910) urodzony w Chruścielach, brał udział w powstaniu styczniowym. Z tego rodu, choć nie wiadomo, z której gałęzi, pochodził również Jan Franciszek Czarnowski herbu Grabie (1883-1963) szambelan papieski Piusa XI.
Nazwisko to nosi obecnie ok. 3400 Polaków i wskazać można trzy gniazda różnych Czarnowskich: koło Tucholi, na pograniczu mazowiecko-podlaskim okolica szlachecka Czarnowo (-Undy, -Biki i inne) oraz właśnie w par. Dąbrówka w dawnej ziemi nurskiej powiatu kamieńczykowskiego – tu ok. 160 Czarnowskich.

Nazwisko notowane w Polsce od 1490 r. od nazw miejscowych typu Kuligowo (Kuligów). Były dwa historyczne gniazda tego nazwiska, oba zapewne spokrewnione ze sobą, ponieważ zarówno Kuligowscy z Kuligowa Lipek w ziemi bielskiej, jak i Kuligowa oraz Kuligowa Popowa w ziemi nurskiej, powiecie kamieńczykowskim, pieczętowali się herbem Drogomir. W źródłach historycznych z XVI-XVIII w. zachowało się kilka wzmianek o naszych Kuligowskich. 1578 – właścicielami wsi są Stefan, Wojciech i inni tegoż nazwiska; 1609 – Maciej syn Wawrzyńca pozwał Chajęckiego o poranienie, a 1614 dawał ewikcję Sokołowskiemu (ewikcja, z łac. evictio - 'odzyskanie własności drogą sądową'); 1693 - Wojciech syn Jana sprzedał różne grunta Łoskiemu; 1610 - Mateusz z żoną Katarzyną Sokołowską zastawili grunta swoje w Sokołowie (obecnie Sokołówek) Sokołowskiemu; 1697 - Sześciu Kuligowskich z Kuligowa i Popowa podpisało elekcję Augusta II Mocnego (Sasa), 1698 - Kazimierz Kuligowski i Zofia sprzedali swoje części Karpina Małopolskiemu z Małopola; 1715 – Jacenty, syn Bartłomieja i Doroty z Laskowskich sprzedał swój dział w Chruścielach Kozłowskiemu herbu Wąż; 1799 Władysław zawarł układ o część Kuligowa ze swą synową Józefą, powtórnie zamężną z Jakubem Raykowskim. Nazwisko Kuligowski nosi obecnie ok. 2200 Polaków, w pow. wołomińskim ok. 40 osób.

Zaścieńscy z Zaścienia herbu Drogomir (lub Złotogoleńczyk)
- właściciele Zaścienia (po Laskowskich) i Przykor

Ledwie dwie wzmianki w źródłach historycznych mówią o Zaścieńskich z Zaścienia w par. Dąbrówka. W jednym z zapisów podano, że pieczętowali się herbem Złotogoleńczyk, ale nie sposób potwierdzić tego w innych źródłach. Herb Złotogoleńczyk i Drogomir według heraldyków są wariantami tego samego herbu, a ich nazwy bywały czasami stosowane zamiennie. Jako że herb Złotogoleńczyk (jedna noga zgięta w kolanie) w najbliższej okolicy nigdzie nie występował, bardziej zasadne jest przypuszczenie, że źródłach tak odnotowano herb Drogomir, którym pieczętowali się Kuligowscy. Zaścieńscy byliby najprawdopodobniej młodszą gałęzią Kuligowskich. W Zaścieńskich wiemy tylko tyle, że najpewniej ok. połowy XVI w. objęli Zaścienie - odkupili ja zapewne od Laskowskich, gdyż nosiło ono jeszcze wówczas miano wskazujące na pierwotnych właścicieli – Laskowo-Zaścienie. W 1578 Jan Zaścieńki był właścicielem Przykor (ob. gm. Zabrodzie). Nazwisko Zaścieński obecnie w Polsce nienotowane, mogło się nie utrwalić o obejmować tylko 1-2 pokolenia krewnych Kuligowskich, którzy byli właścicielami Zaścienia.

Nazwisko pochodzi od nazwy miejscowej Małopole, pierwszy raz wzmiankowane w 1497 r., na terenie parafii Dąbrówka odnotowane w 1698 r. Herbu nieznanego, mogli być gałęzią jednego z ww. rodów. Trudno jest jednoznaczenie wiązać ich z Małopolskimi, którzy w innych częściach kraju pieczętowali się Łabędziem (biały łąbędź w czerwonym polu). Małopolscy z Małopola w par. Dąbrówka, wzmiankowani bodajże tylko raz przy okazji transakcji z 1698 r., gdy Kazimierz Kuligowski i Zofia sprzedali swoje części Karpina Małopolskiemu z Małopola. Obecnie mieszka w Polsce niespełna 200 Małopolskich, ale na Mazowszu nie ma prawdopodobnie żadnego.

Robert Szydlik